skydeep

SİVİL HAVACILIK MEVZUATI VE İDARİ İŞLEMLERİN HUKUKİ DURUMLARI

Türk sivil havacılık faaliyetlerinin kanunda düzenlendiği şekliyle ulusal ve uluslar arası ilişkilerimize uygun bir şekilde düzenlenmesini sağlamak amacıyla oluşturulan 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu, yapısı ve amacı itibariyle genel anlamıyla birçok hukuk dalıyla ilişkilidir. Bu hukuk dallarının başında; Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun ulusal çıkarlarımız dışında uluslar arası çıkarlara uygun düzenlemeler de getirmeyi amaçlamasından dolayı Devletler Umumi ve Hususi Hukuku, genel itibariyle taşıma faaliyetlerini düzenlemesinden dolayı Borçlar ve Ticaret Hukuku ve yine idarenin düzenleyici işlemleri ve buna uygun yaptırımları barındırması bakımından ise İdare Hukuku gelmektedir. Bu makalemizde ise genel olarak Türk Sivil Havacılık Kanunu çerçevesinde idari işlemlerin genel idare hukuku kuralları çerçevesinde değerlendirilmesi öngörülmüştür.
Türk sivil havacılık mevzuatı da ülkemizde bir çok alanda yaşanan sorunlara benzer olarak birbirinden bağımsız yaklaşık 1500-2000 sayfalık mevzuat hükmünü haizdir. Bu kadar fazla ve kimi zaman özensiz hazırlanan mevzuat kaynaklarının zamanla birbirleriyle çelişkili durumlar yaratması tecrübeyle sabit olup bu gibi durumlarda, uyuşmazlık yine İdare Hukuku’nun genel ilkeleri ile çözüme kavuşturulmak durumundadır. Bu genel ilkelerin başında ise; idari işlemlerin, tüzük ve yönetmeliklere, tüzük ve yönetmeliklerin kanunlara, kanunların ise anayasaya aykırı olmaması gerekliliği ilkesi gelmektedir. Fakat anmış olduğumuz yasal kaynaklar dışında sivil havacılık mevzuatımızda hiç de alışılagelmemiş bir kaynak türü vardır ki o da Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından zaman zaman çıkartılan “Havacılık Talimatlarıdır”. Havacılık Talimatları gerek içerik gerekse de organik olarak idare ve anayasa hukukundaki yönetmeliklere son derece benzer yönler ihtiva etmektedir. Örneğin; Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından çıkartılan SHY-150.10A sayılı Havaalanları Yer Hizmet Türleri ve Detayları başlıklı “Talimat”ın 1. maddesi uyarınca “ Bu talimatın amacı 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 44’üncü maddesi gereğince 28 Ağustos 1996 tarih ve 22741 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan Havaalanları Yer Hizmetleri Yönetmeliği’nin 5’nci maddesinde belirtilen yer hizmet türlerinin detayları ile ilgili uygulama esaslarını belirtmektir.” Bu madde lafzından sonra idare ve anayasa hukukumuzda sıklıkla anılan tüzük ve yönetmelik tanımlarının Türk Dil Kurumu tarafından verilen tanımlarına yer vermekte fayda vardır: Tüzük: Herhangi bir kurumun veya kuruluşun tutacağı yolu ve uygulayacağı hükümleri sırasıyla gösteren maddelerin hepsi, nizamname, statü.1 Yönetmelik: Yasa ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak amacıyla hazırlanan, düzenleyici kuralların yazılı olduğu resmî belge.2 Yukarıda verilen iki tanım ile Havacılık Talimatı’nın ilk maddesi mukayese edildiğinde, Talimat’ın hukuki yapısının tüzük mü veya yönetmelik mi olduğu maalesef anlaşılamamaktadır. Bu durumda hukuki terminoloji çerçevesinde verilen terimleri incelemek gerekmektedir. Anayasa Hukuku bağlamında, Tüzük: Kanunun uygulanmasını göstermek ya da emrettiği işleri belirtmek amacıyla, kanunlara aykırı olmamak ve Danıştay incelemesinden geçirilmek koşulu ile Bakanlar Kurulu tarafından çıkartılan nizamnamedir. Yönetmelik ise; Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla çıkarttıkları nizamnamedir. Terminolojik tanımlamalardan da anlaşıldığı üzere Yönetmelik ve Havacılık Talimatları amaçları, ortaya çıkışları ve uygulayıcıları bakımından son derece benzerlik göstermektedir. Her ikisi de kamu tüzelkişiliği tarafından kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere çıkartılan kurallar bütünüdür. Peki bu durumda akla şu soru gelmektedir: Birçok havacılık uyuşmazlığının düzenlendiği ve bir kamu tüzelkişiliği olan Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından çıkartılan tüm Havacılık Talimatları aslında hukuken bir Yönetmelik midir, Yönetmelik olduğu kabullenilirse yukarıda anmış olduğumuz Talimat maddesine atıfla, bir yönetmeliğin bir başka yönetmeliğe dayanak oluşturması hukuken mümkün müdür? Başlangıçta son derece teknik bir hukuki tartışma gibi görünse de konu göründüğünden son derece vahim sonuçlar doğurabilir. Örneğin usuli hukuka aykırılığı tespit edilmiş bir Talimat’ın düzenlediği kuralların da yoklukla malul olduğunun hükme bağlanması halinde, işbu kurallara göre tesis edilmiş bir çok işlem veya edinilmiş hakkın da hukuk dünyasında sorgulanması ve menfaatler dengesine, hukukun genel kaidelerine uygun şekilde sonuca bağlanması gerekmektedir.
Teknik hukuk incelememizi biraz daha yoğunlaştırdığımızda 3011 sayılı kanun düzenlemeleri ile karşılaşılmaktadır. “Resmi Gazetede Yayımlanacak Olan Yönetmelikler Hakkında Kanun” başlığını taşıyan 3011 sayılı kanun uyarınca; Başbakanlık, Bakanlıklar ve Kamu Tüzel Kişilerinin, -işbirliğine, yetki ve görev alanlarına ait hükümlerini düzenleyen, -kamu personeline ait genel hükümleri kapsayan, -kamuyu ilgilendiren yönetmelikleri Resmi Gazetede yayımlanacaktır. Her ne kadar içerik bakımından bir yönetmelik düzenlemesinden farklı olmasa da salt şeklen 3011 sayılı kanunun gereklerini yerine getirmesi beklenmediği ve bir şekilde yargılama konusu yapılmayan, yapılsa dahi bu hususun aksi ispat edildiği Havacılık Talimatlarının, Yönetmeliklerden ayrıldığı tek nokta esastan ziyade şekle ilişkin yayım sürecidir.
İdare hukukumuzda “Düzenleyici İdari İşlemler” başlığı altında tahdidi olarak zikredilen tüzük ve yönetmeliklerden farklı bir hukuki yapıya sahip “Adi Düzenleyici İşlemler” sınıfından sayılması kabul görmüş bu tür işlemlerin, gerek organik gerek maddi anlamda çok daha yerinde düzenlenmesi gerekmektedir. Yukarıdaki tanımda da vermiş olduğumuz gibi; yönetmeliğin amacı kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını göstermek amacıyla düzenleyici işlem tesis etmektir. Layıkıyla düzenlenmiş ve tüm ihtiyaçlara cevap veren bir yönetmeliğin varlığı halinde ise yönetmelik ile aynı içeriğe sahip ve ayrıldığı tek noktanın Resmi Gazete’de yayımlanması olmasından dolayı farklı bir hukuki çerçevede değerlendirdiğimiz Talimatların havacılık sektörü kadar hassas düzenleme ve uygulamalar gerektiren bir sektörde varlığı hukuki düzen bakımından son derece isabetsizdir. Bu isabetsizliğin en çok hissedileceği durumlar ise en çok elbette ki idari uyuşmazlıkların çözümü sırasında hissedileceğinden hukuki kademelerin sıhhatli doldurulması ve gereksiz mevzuat yaratılmasının önüne geçilmesi gerekmektedir.

ANA MENÜ

SİVİL HAVACILIK MEVZUATI VE İDARİ İŞLEMLERİN HUKUKİ DURUMLARI